نیشابور (مرکز خراسان غربی) در نقشه ایرانشهر در دوره ساسانی
•
نقشه تاریخی بالا، قلمرو ایرانشهر را در دوران اردشیر و شاپور اول ساسانی نشان می‌دهد؛ در این نقشه، در محدوده خراسان غربی؛ شهر نیشابور، در زمره شهرهای مهم ایرانشهر (ایران) این دوران، برجسته گردیده‌است.(1)
یکی از اسناد مهم جغرافیایی این دوران، کتیبه‌های کعبه زرتشت در محوطه باستانی نقش رستم است.(2) در بند اول و دوم کتیبه پهلوی کعبه زرتشت، از نواحی و شهرهایی که در زیر نگین فرمانروایی شاپور قرار دارند نام برده شده و در بند دوم نام کهن نیشابور به گونه تمام‌اپارخشتر (=ابرشهر؛ نام پیشین نیشابور) در کنار نام شهرها و نواحی دیگر آمده‌است. بدین گونه؛ «وروچان، سیکان، اران، بلاسگان تا فراز به کوهِ کاف و در آرانان و به همه کوهِ پریشخوار، ماد، گرگان، مرو، هرات و تمام‌اپارخشتر (ابرشهر= نیشابور)، کرمان، سکستان، توران، مکران، پارتان، هندوستان، کوشان شهر تا فراز به پیشاور و تا به کاش (=کاشغر)، سغد و چاچستان ... دریا مزون شهر.»(3)(4)
پانوشت‌ها و منابع:
1. «مفهوم ایرانشهر به روایت دکتر تورج دریایی»، وبگاه ساسانیان: پژوهشی در تاریخ ساسانی، 10 اسفند 1393.
2. دانشنامه دانش‌گستر»، زیر نظر علی رامین، کامران فانی، محمدعلی سادات، تهران: مؤسسه علمی فرهنگی دانش‌گستر، 138، ج13،ص160.
3. تفضلی، احمد، و به کوشش آموزگار، ژاله. تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. تهران: انتشارات سخن، 1376، ص86.
4. اکبری، امیر، «کعبه زرتشت و اهمیت تاریخی کتیبه شاپور اول ساسانی»، پژوهش‌نامه تاریخ، سال سوم، ش 11، تابستان 87، ص31-37.
